ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ – ΠΡOΦΥΛΑΞΕΙΣ
Μελέτες έχουν δείξει ότι συνεχής λήψη για μεγάλο χρονικό διάστημα 500 – 700mcg σεληνίου δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα τοξίκωσης. Πιθανόν το ίδιο να συμβαίνει και για αρκετά μεγαλύτερες δοσολογίες, όπως 1.000 ή 2.000 mcg, όμως θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν ότι τα νούμερα αυτά μπορεί να είναι πολύ μικρότερα για άτομα που ζουν σε εδάφη πλούσια σε σελήνιο.
ΙΔΙOΤΗΤΕΣ ΣΕΛΗΝΙOΥ
Το σελήνιο είναι ένα σπουδαίο ιχνοστοιχείο, απαραίτητο για την παραγωγή της υπεροξειδάσης της γλουταθειόνης, ενός σημαντικότατου ενζύμου που βρίσκεται σε κάθε κύτταρο του σώματός μας. Το σελήνιο υπάρχει στο κρέας, το ψάρι, το σιτάρι και το αλεύρι ολικής αλέσεως, τα αυγά, τη σόγια, το σκόρδο, το κρεμμύδι, το μπρόκολο, το alfalfa, το kelp κ.λ.π, η περιεκτικότητα όμως των τροφών σε σελήνιο ποικίλει πάρα πολύ, ανάλογα με το έδαφος από το οποίο προέρχονται. Έτσι, εδάφη πλούσια σε σελήνιο δίνουν τροφές πλούσιες στο ιχνοστοιχείο αυτό, ενώ το αντίθετο συμβαίνει σε εδάφη φτωχά σε σελήνιο. Το γεγονός αυτό μπορεί να έχει καθοριστική σημασία για την υγεία των κατοίκων μιας περιοχής, δεδομένης της μεγάλης σημασίας του σεληνίου. Για παράδειγμα, τα εδάφη των ΝΔ Ηνωμένων Πολιτειών περιέχουν το χαμηλότερο επίπεδο σεληνίου σε όλες τις ΗΠΑ. Ακριβώς, οι κάτοικοι των περιοχών αυτών παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό εγκεφαλικών επεισοδίων σε όλες τις ΗΠΑ. Ας σημειωθεί ότι το γάλα της θηλάζουσας γυναίκας δεν είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε σελήνιο (1,5-2 mcg/100mcg), προφανώς όμως καλύπτει τις ανάγκες των βρεφών. Το αγελαδινό γάλα όμως, όντας 5-6 φορές φτωχότερο σε σελήνιο, ενδέχεται να συμβάλλει στη δημιουργία ενός εξασθενημένου ανοσοποιητικού συστήματος και στην ευκολότερη προσβολή του βρέφους από λοιμώξεις και άλλες ασθένειες. Παρ’ όλη την εξαιρετική σημασία του σεληνίου, το οποίο η εναλλακτική ιατρική το χρησιμοποιεί εδώ και δεκαετίες, ο FDA το αναγνώρισε μόλις το 1990 σαν ένα απαραίτητο για τον άνθρωπο ιχνοστοιχείο. Αυτό δείχνει για μια ακόμη φορά, ότι το κατεστημένο, ακόμη και όταν εκφράζεται από ένα μεγάλου κύρους οργανισμό, όπως ο FDA, έχει, συχνά, εξαιρετικά καθυστερημένα ανακλαστικά, όσον αφορά τις έρευνες και τα πορίσματα της διατροφικής, της ήπιας και, εν γένει, της εναλλακτικής ιατρικής.
Το Σελήνιο σαν Αντιοξειδωτικό
Oι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του σεληνίου ταυτίζονται με εκείνες της υπεροξειδάσης. της γλουταθειόνης. Το ένζυμο αυτό σταματά την οξείδωση των λιπών, ιδιαίτερα της κακής (LDL) χοληστερίνης. Αυτό σημαίνει λιγότερο διαθέσιμο υλικό για το βούλωμα των αρτηριών, λιγότερα καρδιακά νοσήματα, λιγότερα εγκεφαλικά επεισόδια. Oι έρευνες έχουν δείξει ότι όπου υπάρχει καρδιακό νόσημα υπάρχει και ανεπάρκεια υπεροξειδάσης της γλουταθειόνης, λόγω της ελλείψεως αρκετού σεληνίου για την παραγωγή της. Σε αυτό το σημείο μπορούν να παίξουν σπουδαίο ρόλο τα συμπληρώματα σεληνίου. Πράγματι, σύμφωνα με μια μελέτη του Ισραηλινού ερευνητή Dr Avitan στο Rambam Medical Center της Haifa (1998) η χορήγηση συμπληρωμάτων σεληνίου οδήγησε σε μείωση της οξείδωσης της LDL κατά 46%, πράγμα που σημαίνει μείωση κατά το ήμισυ της χοληστερίνης που μπορεί να σχηματίσει αθηρωματική πλάκα. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι προληπτικές δυνατότητες του σεληνίου είναι πολύ μεγαλύτερες από τις θεραπευτικές, δεδομένου ότι όταν το καρδιαγγειακό σύστημα υποστεί ζημίες αυτές είναι δύσκολο να διορθωθούν. Η ευεργετική όμως δράση του σεληνίου, λόγω των ισχυρών αντιοξειδωτικών του ιδιοτήτων, δεν σταματά εδώ: σε συνεργασία με τη βιταμίνη Ε ενισχύει το θυρεοειδή, το πάγκρεας, το συκώτι και το ανοσοποιητικό σύστημα (βλέπε και παρακάτω: καρκίνος), ενώ είναι πολύ χρήσιμο για τους αθλητές, αφού προστατεύει από μυϊκά προβλήματα που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες, οι οποίες εμφανίζονται μετά από έντονη άσκηση.
Σελήνιο και Καρκίνος
Σε δεκαετή κλινική μελέτη που έγινε από ερευνητική ομάδα του πανεπιστημίου της Arizona με επικεφαλής τον Dr Larry Clark, δόθηκαν 200mcg σεληνίου σε 1.312, κυρίως ηλικιωμένα, άτομα με προϊστορία καρκίνου του δέρματος. Σκοπός της μελέτης ήταν να διαπιστωθεί αν το σελήνιο θα μπορούσε να προλάβει την επανεμφάνιση καρκίνου του δέρματος. Ως προς το σκέλος αυτό η μελέτη έδωσε απογοητευτικά αποτελέσματα, αφού τόσο η ομάδα που πήρε το σελήνιο, όσο και η ομάδα που πήρε το placebo είχαν περίπου τα ίδια ποσοστά επανεμφάνισης καρκίνου του δέρματος. Όταν όμως οι ερευνητές μελέτησαν όλα τα στατιστικά στοιχεία διαπίστωσαν με έκπληξη ότι η ομάδα που λάμβανε το σελήνιο παρουσίασε μειωμένο ποσοστό απειλητικών για τη ζωή καρκίνων κατά 37%, ενώ το συνολικό ποσοστό θανάτων ήταν κατά 52% μειωμένο στην ομάδα του σεληνίου, σε σχέση με την ομάδα placebo. Ειδικότερα, η ομάδα που έπαιρνε σελήνιο παρουσίασε 46% λιγότερες περιπτώσεις καρκίνου των πνευμόνων, 62% λιγότερους καρκίνους του παχέος εντέρου, 67% λιγότερους καρκίνους του οισοφάγου και 72% λιγότερους καρκίνους του προστάτη (JAMA, 1996, 276: 1957-1963)Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώθηκαν το Νοέμβριο του 1997, όταν το Διεθνές Eπιδημιολογικό Ινστιτούτο δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας μακροχρόνιας μελέτης για την αποτελεσματικότητα των βιταμινικών και μεταλλικών συμπληρωμάτων. Σύμφωνα με τη μεγάλη αυτή έρευνα, στην οποία έλαβαν μέρος 30.000 άτομα, η λήψη σεληνίου μαζί με βιταμίνη Ε μειώνει αισθητά, τόσο τους κινδύνους εμφάνισης καρκίνου, όσο και τους θανάτους από καρκίνο. Μια άλλη μελέτη που έγινε στην Κίνα έδειξε ότι τα άτομα που λάμβαναν 200mcg σεληνίου για 4 χρόνια παρουσίασαν σημαντικά μειωμένα ποσοστά πρωτογενούς καρκίνου του ήπατος, σε σχέση με την ομάδα ελέγχου που δεν λάμβανε το σελήνιο. Oι παραπάνω, καθώς και άλλες μελέτες, κάνουν μερικούς ερευνητές να υποθέτουν ότι ο ρόλος του σεληνίου είναι κατά κύριο λόγο προληπτικός, κι ότι από τη στιγμή που εμφανιστεί ο καρκίνος το σελήνιο δεν μπορεί να σταματήσει την ανάπτυξη του, ίσως όμως μπορεί να την επιβραδύνει.
Σελήνιο και AIDS
Είναι διαπιστωμένο ότι οι πάσχοντες από AIDS έχουν χαμηλά επίπεδα σεληνίου. Το ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί με βεβαιότητα ακόμη είναι αν η ανεπάρκεια σεληνίου είναι το αποτέλεσμα της ασθένειας ή αν, αντίθετα, η ασθένεια είναι (και σε κάποιο βαθμό) το αποτέλεσμα της ανεπάρκειας σεληνίου. O καθηγητής παθολογίας του πανεπιστημίου της Γεωργίας, ΗΠΑ, Ethan Taylor ανέπτυξε πρόσφατα μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία, σύμφωνα με την οποία είναι η ανεπάρκεια σεληνίου που ευνοεί τον πολλαπλασιασμό του ιού του AIDS. Το γεγονός ότι η ασθένεια έχει τόσο μεγάλη διάδοση και προκαλεί τόσους θανάτους σε χώρες όπου η ανεπαρκής διατροφή είναι ενδημικό φαινόμενο, όπως ορισμένες αφρικανικές χώρες, φαίνεται να ευνοεί τη θεωρία.
O Dr Taylor παραθέτει, προς επίρρωση της θεωρίας του, τα εξής αξιοπρόσεκτα γεγονότα:
Το σελήνιο είναι απαραίτητο για την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και, μάλιστα, ενισχύει τα Τ-κύτταρα και τη δράση της ιντερλευκίνης 2 (IL-2), μιας φυσικής ανοσοδιεγερτικής ουσίας που θεωρείται σαν υποψήφιος θεραπευτικός παράγων για το AIDS.
Γνωρίζουμε ήδη ότι ορισμένοι ιοί, που υπό κανονικές συνθήκες είναι αδρανείς, γίνονται παθογενείς σε συνθήκες ανεπάρκειας σεληνίου.
O ιός του AIDS δεν αναπαράγεται με την ίδια ταχύτητα σε όλους τους προσβληθέντες, αλλά υπάρχουν όλες οι διαβαθμίσεις, από την ταχύτατη, έως την βραδύτατη αναπαραγωγή. Αυτό ενδεχομένως σημαίνει ότι οι πλέον βαριά προσβεβλημένοι έχουν κάποιο ελάττωμα στην αντιοξειδωτική τους άμυνα, δεδομένου ότι, όπως έχει αποδειχθεί, ο ιός αναπαράγεται ταχύτερα σε συνθήκες οξειδωτικού στρες. Εδώ, ακριβώς, μπορεί να έλθει σε βοήθεια το σελήνιο και, ενδεχομένως, και αρκετά άλλα αντιοξειδωτικά.
Πειράματα in vitro (σε δοκιμαστικούς σωλήνες) έδειξαν ότι το σελήνιο εμποδίζει την αναπαραγωγή του ιού του AIDS.
Αν τελικά η θεωρία αυτή επαληθευθεί από το χρόνο και τις μελλοντικές έρευνες είναι αυτονόητο ότι το σελήνιο θα αποκτήσει εξαιρετική σημασία, όσον αφορά την προληπτική και θεραπευτική αντιμετώπιση του AIDS.
ΑΛΛΕΣ ΙΔΙOΤΗΤΕΣ
Σύμφωνα με συνεχώς αυξανόμενες ενδείξεις, το σελήνιο έχει μια σειρά ακόμη προληπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες, οι οποίες όμως χρειάζονται περαιτέρω έρευνα για να τεκμηριωθούν επαρκώς.
Κατ’ αρχήν, φαίνεται ότι έχει αντιφλεγμονικές ιδιότητες και ότι ανακουφίζει ορισμένους αρθριτικούς (ιδίως σε συνδυασμό με την βιταμίνη Ε) από τους πόνους και την πρωινή δυσκαμψία.
Σύμφωνα με μια μελέτη, το σελήνιο μπορεί να σώσει ζωές, εάν δοθεί στην έναρξη μιας οξείας παγκρεατίτιδας, η οποία σηματοδοτείται από ξαφνικό κοιλιακό πόνο, ναυτία και εμετό. Σε μια τέτοια περίπτωση το σελήνιο περιορίζει την παγκρεατική φλεγμονή σε 24 ώρες.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι το σελήνιο είναι σημαντικό για την υγεία των σπερματικών κυττάρων, τόσο σε δομικό επίπεδο, όσο και όσον αφορά την προστασία από τις ελεύθερες ρίζες.
Μια μελέτη έγινε στη Σκωτία με 64 άνδρες εκ των οποίων οι μισοί περίπου είχαν το ρόλο της ομάδας ελέγχου (ομάδα Placebo). Όλοι είχαν χαμηλά επίπεδα σεληνίου.Στο τέλος της μελέτης, μετά από δύο χρόνια, η ομάδα που λάμβανε σελήνιο παρουσίαζε αυξημένη κινητικότητα σπέρματος, σε σχέση μα την ομάδα Placebo, ενώ πέντε άτομα της ομάδας τεκνοποίησαν σε σχέση με κανένα της ομάδας Placebo.
Μελέτη, κατά την οποία χρησιμοποιήθηκαν 400mcg σεληνίου και 25IU βιταμίνης Ε για δερματικά προβλήματα, όπως η ακμή και η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, έδειξε σημαντική βελτίωση των ασθενών.
Σε άλλη μελέτη που έγινε στη Φινλανδία, δόθηκαν σε ηλικιωμένους ασθενείς υψηλές δόσεις σεληνίου και βιταμίνης Ε για ένα χρόνο. Ήδη, από τους πρώτους μήνες οι ασθενείς παρουσίασαν μείωση της κόπωσης, της κατάθλιψης και του άγχους και αύξηση της εγρήγορσης, των ενδιαφερόντων και της προσωπικής τους φροντίδας.
Τέλος το σελήνιο, σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, προστατεύει από τοξικά μέταλλα, όπως ο υδράργυρος, ο μόλυβδος, το αρσενικό, ο λευκόχρυσος (πλατίνα), ο χαλκός (τοξικός μόνο σε υψηλές δόσεις άνω των 10 mg ημερησίως). Η εξήγηση που δίνεται για μία τέτοια προστασία είναι ότι το σελήνιο σχηματίζει σύμπλοκες αδιάλυτες ενώσεις με τα τοξικά μέταλλα, οι οποίες δεν απορροφούνται από το έντερο.
Μια περίπτωση που επιβεβαιώνει τους παραπάνω ερευνητές είναι η πρώην Γιουγκοσλαβία, όπου οι εργάτες που δουλεύουν τον υδράργυρο φαίνεται να έχουν ελάχιστες επιπτώσεις από την υπερέκθεση στο τοξικότατο αυτό μέταλλο, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας των εδαφών (και, κατά συνέπεια και των τροφών) της Γιουγκοσλαβίας σε σελήνιο. Ας σημειωθεί εδώ ότι, σύμφωνα με μια υπόθεση, μια από τις κύριες αιτίες της σκλήρυνσης κατά πλάκας είναι η συσσώρευση στον οργανισμό τοξικών μετάλλων. Πράγματι, η πάθηση αυτή είναι αυξημένη σε περιοχές φτωχές σε σελήνιο.
